علم ما مشاوره و کوچ فردی و کسب و کار، لایف و بیزینس کوچینگ 
سندرم ایمپاستر یا خودویرانگری در افراد و کسب و کار
(Imposter Syndrome)
سندرم ایمپاستر، که به عنوان یک پدیده روان‌شناختی شناخته می‌شود، به احساس عدم شایستگی و ترس از افشا شدن در افرادی اشاره دارد که به طور ظاهری موفق و توانمند به نظر می‌رسند. این سندرم به ویژه در محیط‌های سازمانی و کسب و کارها نمود بیشتری پیدا می‌کند. جایی که فشارهای اجتماعی و انتظارات حرفه‌ای می‌توانند به احساس عدم کفایت و تردید در توانایی‌ها منجر شوند. بسیاری از افراد، علی‌رغم دستاوردهای قابل توجه و موفقیت‌های شغلی، به طور مداوم خود را به عنوان “فریبکار” احساس می‌کنند و نگرانند که روزی دیگران از عدم صلاحیت واقعی آنها آگاه شوند. این مقاله به بررسی سندرم ایمپاستر در سازمان و کسب و کار می‌پردازد و به تحلیل علل، پیامدها و راهکارهای مقابله با این پدیده می‌پردازد.
با توجه به تاثیرات منفی که این سندرم می‌تواند بر روی سلامت روانی و عملکرد شغلی افراد داشته باشد، درک عمیق‌تر از آن می‌تواند به بهبود محیط‌های کاری و افزایش رضایت شغلی کمک کند. در این مقاله با علم ما همراه باشید.
سندرم ایمپاستر چیست؟
سندرم ایمپاستر (Impostor Syndrome) یا سندرم خودویرانگری، یک الگوی فکری است که در آن فرد به‌رغم شواهد موفقیت‌هایش، احساس می‌کند شایستگی لازم را ندارد و به‌طور ناعادلانه‌ای به جایگاهی که دارد رسیده است. افراد مبتلا به این سندرم اغلب موفقیت‌های خود را به شانس، شرایط بیرونی یا فریب دیگران نسبت می‌دهند و نگرانند که دیر یا زود دیگران متوجه “بی‌کفایتی” آنها شوند. این احساس می‌تواند منجر به اضطراب، استرس و کاهش اعتماد به نفس شود.
نشانه‌های سندرم ایمپاستر
افرادی که دچار این سندرم هستند، اغلب این نشانه‌ها را دارند:
احساس نالایق بودن: فرد باور دارد که موفقیت‌هایش واقعی نیستند.
ترس از افشا شدن: همواره نگران است که دیگران متوجه شوند او “به اندازه کافی خوب” نیست.
نسبت دادن موفقیت‌ها به عوامل بیرونی: فرد به جای پذیرش توانایی‌های خود، موفقیتش را به شانس یا کمک دیگران نسبت می‌دهد.
کمال‌گرایی افراطی: تلاش می‌کند همه چیز را بی‌نقص انجام دهد تا مبادا نقصی در کارش دیده شود.
خودسرزنشی: به محض مواجهه با یک اشتباه یا شکست کوچک، خود را نالایق می‌داند.
علل ایجاد سندرم ایمپاستر
1. تربیت و محیط خانوادگی
کودکانی که همیشه برای رسیدن به نمرات عالی یا موفقیت‌های خاص تحت فشار بوده‌اند، در بزرگسالی نیز احساس می‌کنند که باید همیشه “کامل” باشند. مقایسه با دیگران در خانواده می‌تواند باعث شکل‌گیری این احساس شود.
2. انتظارات بالا و کمال‌گرایی
اگر فردی استانداردهای بسیار بالایی برای خودش داشته باشد، ممکن است هر موفقیتی را ناکافی بداند.
3. محیط‌های رقابتی و فشار اجتماعی
دانشگاه‌های سطح بالا، محیط‌های کاری سخت‌گیرانه و صنعت‌هایی که رقابت بالایی دارند، می‌توانند این احساس را تشدید کنند.
4. نابرابری‌های اجتماعی و جنسیتی
تحقیقات نشان می‌دهد که زنان، اقلیت‌های نژادی و افراد در موقعیت‌های کاری نابرابر بیشتر دچار سندرم ایمپاستر می‌شوند.
چگونه با سندرم ایمپاستر مقابله کنیم؟
برای مقابله با این سندرم، می‌توانید از راهکارهای زیر استفاده کنید:
شناخت و پذیرش احساسات
ابتدا احساسات خود را بشناسید و بپذیرید که این احساسات طبیعی هستند و بسیاری از افراد آن را تجربه می‌کنند. به خود یادآوری کنید که این احساسات لزوما واقعیت ندارند.
تمرکز بر موفقیت‌ها
لیستی از موفقیت‌ها، دستاوردها و مهارت‌های خود تهیه کنید. این کار به شما کمک می‌کند تا شواهد عینی از توانایی‌های خود داشته باشید. به جای کوچک شمردن موفقیت‌ها، آنها را به عنوان نتیجه تلاش و توانایی‌های خود ببینید.
مقایسه نکردن خود با دیگران
از مقایسه خود با دیگران خودداری کنید. هر فرد مسیر منحصر به فرد خود را دارد و موفقیت دیگران لزوما به معنای شکست شما نیست. به جای مقایسه، بر رشد شخصی و پیشرفت خود تمرکز کنید.
پذیرش نقاط ضعف
بپذیرید که هیچ‌کس کامل نیست و داشتن نقاط ضعف بخشی از انسان بودن است. به جای ترس از شکست، آن را به عنوان فرصتی برای یادگیری ببینید.
تغییر گفتار درونی
به گفتار درونی خود توجه کنید و افکار منفی را با جملات مثبت و واقع‌بینانه جایگزین کنید. به عنوان مثال، به جای “من لایق این موفقیت نیستم” ، بگویید “من برای این موفقیت سخت کار کرده‌ام و لایق آن هستم”.
تعیین اهداف واقع‌بینانه
اهدافی تعیین کنید که قابل دستیابی باشند. موفقیت در اهداف کوچک می‌تواند اعتماد به نفس شما را افزایش دهد. از کمال‌گرایی بیش از حد اجتناب کنید.
صحبت با یک مشاور
اگر احساس می‌کنید سندرم ایمپاستر به شدت بر زندگی شما تاثیر گذاشته است، از یک روانشناس یا مشاور کمک بگیرید. درمان‌های شناختی-رفتاری (CBT) می‌توانند بسیار موثر باشند.
ثبت دستاوردها
هر روز برای دستاوردهای کوچک و بزرگ خود را یادداشت و از خود قدردانی کنید. این کار به شما کمک می‌کند تا ارزش خود را بیشتر درک کنید.
تا اینجا به خوبی با سندرم ایمپاستر آشنا شده‌اید. در ادامه سندرم ایمپاستر در سازمان و کسب و کار را بررسی می‌کنیم.
سندرم ایمپاستر در سازمان و کسب‌وکار
سندرم ایمپاستر در محیط کار و سازمان‌ها بسیار شایع است. به ویژه در بین کارمندان تازه‌وارد، مدیران جوان، کارآفرینان و حتی افراد باتجربه‌ای که در موقعیت‌های جدید یا چالش‌برانگیز قرار می‌گیرند. این سندرم می‌تواند تاثیر منفی بر عملکرد فردی و تیمی داشته باشد و در صورت مدیریت نشدن، بهره‌وری سازمان را کاهش دهد.
چگونه سندرم ایمپاستر در محیط کار بروز می‌کند؟
1. ترس از شکست یا لو رفتن: کارمندان احساس می‌کنند که دانش یا مهارت کافی ندارند و نگرانند که دیگران متوجه این “کمبود” شوند.
2. پرهیز از پذیرش مسئولیت‌های جدید: افراد مبتلا به این سندرم معمولا از پذیرفتن پروژه‌های چالش‌برانگیز خودداری می‌کنند، چون فکر می‌کنند که شکست خواهند خورد.
3. اضطراب بیش‌ازحد در مورد عملکرد: این افراد حتی اگر کارشان عالی باشد، باز هم از انتقاد یا ارزیابی شدن می‌ترسند.
4. کم‌ارزش دانستن موفقیت‌ها: به جای پذیرش شایستگی‌هایشان، موفقیت خود را به شانس، تصادف یا کمک دیگران نسبت می‌دهند.
5. کمال‌گرایی افراطی: افراد سعی می‌کنند همه چیز را بدون نقص انجام دهند و اگر کوچک‌ترین خطایی داشته باشند، احساس بی‌لیاقتی می‌کنند.
6. عدم درخواست کمک: از ترس اینکه بی‌کفایت به نظر برسند، از همکاران یا مدیران درخواست کمک نمی‌کنند.
تاثیرات منفی سندرم ایمپاستر بر کسب‌وکار
کاهش اعتمادبه‌نفس کارکنان: کارمندان ممکن است نتوانند توانایی‌های واقعی خود را نشان دهند.
کاهش بهره‌وری: ترس از اشتباه باعث می‌شود کارمندان زمان بیشتری برای انجام کارها صرف کنند و بازدهی کمتری داشته باشند.
فرسودگی شغلی (Burnout): استرس مداوم و تلاش بیش از حد برای اثبات شایستگی می‌تواند به فرسودگی شغلی منجر شود.
محدود شدن نوآوری: کارمندانی که از شکست می‌ترسند، کمتر ایده‌های جدید ارائه می‌دهند یا ریسک‌های خلاقانه می‌پذیرند.
چگونه سازمان‌ها می‌توانند با سندرم ایمپاستر مقابله کنند؟
ایجاد فرهنگ پذیرش شکست و یادگیری
سازمان‌ها باید محیطی ایجاد کنند که در آن اشتباه کردن طبیعی باشد و به عنوان فرصتی برای یادگیری دیده شود. وقتی مدیران خودشان درباره اشتباهات و درس‌هایی که گرفته‌اند صحبت کنند، کارکنان نیز احساس امنیت بیشتری خواهند داشت.
تشویق بازخورد مثبت و قدردانی
مدیران و رهبران باید به طور منظم موفقیت‌های کارکنان را به رسمیت بشناسند و به آنها بازخورد مثبت بدهند. این کار کمک می‌کند که افراد احساس کنند که شایسته موفقیت‌هایشان هستند.
ارائه برنامه‌های آموزش و منتورینگ
داشتن یک راهنما (منتور) یا مربی در سازمان می‌تواند به کارکنان کمک کند تا اعتمادبه‌نفس بیشتری داشته باشند و احساس نکنند که تنها هستند. برنامه‌های توسعه فردی نیز می‌تواند باعث افزایش مهارت‌ها و کاهش ترس از نالایق بودن شود.
تقویت فرهنگ تیمی و همکاری
کارمندان باید بدانند که موفقیت یک تیم وابسته به تلاش جمعی است و همه اعضای تیم در کنار هم رشد می‌کنند. جلسات گروهی برای به اشتراک گذاشتن چالش‌ها و راه‌حل‌ها می‌تواند احساس همدلی و حمایت را افزایش دهد.
تشویق کارکنان به پذیرش موفقیت‌هایشان
بسیاری از افرادی که سندرم ایمپاستر دارند، نمی‌توانند موفقیت‌های خود را بپذیرند. سازمان‌ها می‌توانند به کارکنان کمک کنند تا دستاوردهایشان را بشناسند و روی آنها تامل کنند. مثلا داشتن جلسات ماهانه برای مرور دستاوردهای فردی و تیمی می‌تواند مفید باشد.
تشخیص و مدیریت استرس و فرسودگی شغلی
سازمان‌ها باید نشانه‌های استرس و فرسودگی شغلی را در کارکنان شناسایی کنند و حمایت‌های لازم را ارائه دهند. برنامه‌های بهداشت روانی، مشاوره و امکان ایجاد تعادل بین کار و زندگی می‌تواند به کاهش این مشکل کمک کند.
جمع بندی
سندرم ایمپاستر می‌تواند مانع پیشرفت کارکنان و کاهش بهره‌وری در سازمان شود. اما با ایجاد یک فرهنگ سازمانی حمایتی، تقویت اعتمادبه‌نفس و پذیرش اشتباهات به عنوان بخشی از مسیر رشد، می‌توان این مشکل را کاهش داد و محیطی سالم‌تر و پربازده‌تر برای کارمندان ایجاد کرد.
آرشیو مقالات کسب و کار (کلیک کنید)
برای اشتراک گذاری این صفحه کلیک کنید: واتس‌اپ | تلگرام
اینستاگرام دکتر مرزبان (کلیک کنید)| مشاوره و کوچینگ فردی با دکتر مرزبان (کلیک کنید)
برای دریافت راهنمای در واتس‌اپ (کلیک کنید) | 09164052373
