اصول مدیریت منابع انسانی

گردآورنده: فرنوش عباسی

سازمان ها از شالوده های اصلی اجتماع کنونی اند و مدیریت، مهم ترین عامل در حیات، رشد و بالندگی یا مرگ سازمان هاست. دستیابی به بهره وری پایدار، خلاقیت و نوآوری و کیفیت مناسب زندگی در گرو مدیریت و نیروی انسانی کارا، اثربخش، هوشمند و متعهد است. در دنیای کنونی، ثروت ملل را متشکل از ثروت های طبیعی، فیزیکی و ثروت های انسانی می دانند که بر اساس آمار بانک جهانی، نیروی انسانی نقش تعیین کننده داشته و حفظ و گسترش ثروت ملی را ممکن می سازد. در ادامه به تعریف و بررسی اصول مدیریت منابع انسانی می پردازیم، با علم ما همراه باشید.

منابع انسانی:

منظور از منابع انسانی تمامی افرادی است که در سطوح مختلف سازمان (شغل های مختلف) مشغول به کار هستند. در برخی منابع از منابع انسانی به عنوان منابع بشری نیز یاد شده است.

تاریخچه پیدایش مدیریت منابع انسانی:

فلسفه نوین مدیریت منابع انسانی، ساختار و سازماندهی آن به شکل امروزی همگی نتیجه تعامل میان حوادث و تحولاتی است که با وقوع انقلاب صنعتی در انگلستان (حدود سال 1760) آغاز شده و تا به امروز ادامه دارد. البته پیدایش و رشد تدریجی مدیریت منابع انسانی به دوران باستان باز می گردد و شواهدی از تشکیل اصناف و بروز اعتصابات کارگری منظم و سازمان یافته در رم و مصر مشاهده شده است.

مدیریت منابع انسانی-Human Resource Management:

به بیان ساده، به علم مدیریت مردم برای رسیدن به عملکرد بهتر، مدیریت منابع انسانی (HRM) می‌گویند و به طور دقیق تر به مجموعه سیاست ها و اقدامات که به جنبه هایی از فعالیت کارکنان بستگی دارد، مدیریت منابع انسانی گفته می شود. از جمله ی این فعالیت و اقدامات می توان به جذب کارمند، آموزش، ارزیابی، پاداش، فراهم نمودن محیط سالم برای کارمندان اشاره داشت.

اصول بنیادی منابع انسانی:

وقتی درباره‌ی مدیریت منابع انسانی حرف می‌زنیم، باید بدانیم که عناصر بسیاری در سیاست‌گذاری HRM مؤثر هستند. اما به طور کلی هفت اصل زیر به‌عنوان اصول بنیادی منابع انسانی در نظر گرفته می‌شوند:

اصل اول منابع انسانی: گزینش و استخدام نیرو

گزینش داوطلبان و انتخاب بهترین داوطلب برای کار، وظیفه‌ی کلیدی منابع انسانی است. چرا که کارمندان عامل حیاتی شرکت هستند و پیدا کردن مناسب‌ترین کارمند، وظیفه‌ی مهمی است.

درخواست استخدام معمولا زمانی شروع می‌شوند که شغل جدیدی در سازمان ایجاد و یا صندلی یکی از مشاغل موجود خالی می‌شود؛ آن‌وقت است که مدیرکل و یا سرپرست بخش، موقعیت شغلی و شرح وظایف آن را برای HR می‌فرستند تا گزینش کاندیدها را شروع کند. منابع انسانی می‌تواند از ابزارهای گزینشی مختلفی (مانند مصاحبه، ارزیابی‌های مختلف، بررسی معرفی‌نامه و غیره) برای استخدام استفاده کند.

اصل دوم منابع انسانی: مدیریت عملکرد

به کار گماری افراد با مشکل معرفی یا آشنا سازی داوطلب استخدام شده روبروست لذا اگر آشنا سازی به درستی انجام نشود موجب استعفا و ترک خدمت کارکنان می گردد. این موضوع که کارکنان رفتاری را که از نظر سازمان صحیح و مطلوب است یاد بگیرند و به آن عمل کنند بسیار مهم است که اگر این فرایند به طرز صحیحی صورت پذیرد به کارمندان کمک می‌کند تا بهترین عملکردشان را در محیط کاری ارائه و درامد شرکت را افزایش دهند.

اصل سوم منابع انسانی: آموزش و توسعه

یکی از وظایف اصلی و حیاتی در هر سازمانی آموزش کارمندان می باشد که فقط خاص افراد تازه وارد نیست. داشتن کارکنان ورزیده یکی از مهم ترین عوامل در میزان کارایی و کارآمدی سازمان می باشد.

برگزاری جلسات و دوره های آموزشی در بدو استخدام، زمان یادگیری را به حداقل می رساند و باعث افزایش بازده کارکنان می شود. همچنین آموزش مستمر کارکنان با سابقه باعث می شود که کارکنان در سمتی که انجام وظیفه می نمایند حداکثر کارایی و اثربخشی را داشته باشند.

اصل چهارم منابع انسانی: برنامه‌ریزی جانشین پروری

نتایج تحقیقات نشان از کمبود نیروهای مدیریتی و افزایش نیاز سازمان ها به مدیران به مراتب توانمندتر، مستعدتر، ماهرتر و شایسته تر از مدیران امروزی در سال های آینده دارد. به همین منظور بسیاری از سازمان های آینده نگر به دنبال طراحی برنامه های جدی جانشین پروری برای تأمین نیازهای خود دارند.

برنامه ریزی جانشین پروری فرایندی پویا  است و تلاش می کند که تداوم رهبری را از طریق پرورش استعدادها در سازمان و یا از طریق فعالیت های برنامه ریزی شده حفظ نماید که برنامه ای بلند مدت و ابزاری برای ایجاد فرصت به همراه مزایایی از قبیل نوآوری و تغییر است.

اصل پنجم منابع انسانی: حقوق و مزایا

به کارکنان به جبران کاری که در سازمان انجام می دهند، حقوق و دستمزد پرداخت می شود اما علاوه بر جبران زحمات و وقت و نیرویی که در جهت و به خاطر نیل به اهداف سازمان صرف می کنند، پرداخت باید جنبه انگیزشی نیز داشته باشد. یعنی باید برای پرداخت، سیستمی طراحی گردد که کارکنان را به عملکرد موثر تشویق کند و محرکی برای سخت کوشی و به کارگیری تمام توانایی های بالقوه آنان باشد.

اصل ششم منابع انسانی: سیستم اطلاعاتی منابع انسانی

سيستم اطلاعات منابع انساني را مي توان چنين تعريف كرد: مجموعه هاي جامع و يكپارچه از كليه داده ها و اطلاعات مرتبط با نيروي انساني با استفاده از تجهيزات سخت افزاري و نرم افزاري به منظور كمك به تصميم گيري، برنامه ريزي و انجام امور جاري نيروي انساني در سازمان. یک سیستم اطلاعاتی منابع انسانی، داده‌های مربوط به کارمندان مانند نام، آدرس، شناسه ملی یا شماره تأمین اجتماعی، اطلاعات ویزا یا اجازه کار و اطلاعات مربوط به افراد وابسته به کارکنان را ذخیره، پردازش و مدیریت می‌کند.

به‌طورمعمول وظایف بخش مدیریت منابع انسانی مانند استخدام، پیگیری متقاضیان شغلی، مدیریت زمان و حضورو غیاب، ارزیابی عملکرد و مدیریت مزایا را نیز ارائه می‌دهد. همچنین ممکن است عملکردهای سرویس‌دهی به کارکنان و حتی عملکردهای حسابداری را نیز شامل شود.

اصل هفتم منابع انسانی: تحلیل داده‌های منابع انسانی

منابع انسانی بر محور انسان معنا می‌گیرد و این مفهومی است که اکثر افراد از منابع انسانی در ذهن دارند. اما تحلیل منابع انسانی به آنهایی که فکر می‌کنند کار منابع انسانی محدود به ارائه نامه‌های پیشنهادی و استخدام‌هاست ثابت می‌کند در اشتباه‌اند.

میک کولینز (Mick Collins) متخصص ارشد SAP و معاون بخش برنامه‌ ریزی و تحلیل نیروی کار تحلیل منابع انسانی را چنین تعریف می‌کند: «تحلیل HR روشی برای ایجاد بینش‌ها در مورد چگونگی سرمایه‌گذاری روی دارایی‌های سرمایه انسانی است تا به چهار نتیجه اصلی منجر شود:

• الف) تولید درآمد
• ب) حداقل‌سازی هزینه‌ها
• ج) کاهش ریسک‌ها
• د) اجرای برنامه‌های راهبردی

جمع بندی مطالب

در پایان خوب است بدانید که اصول هفتگانه منابع انسانی مستقل از هم عمل نمی‌کنند و بر هم تأثیر می‌گذارند. مدیریت درست هر اصل بر اصل بعدی مؤثر است. به‌کارگیری تمامی این اصول در کنار هم منجر به بهبود عملکرد نیروی کاری می‌شود. در ادامه به بررسی تک تک اصول ذکر شده بصورت مجزا می پردازیم.

منابع:

• دکتر سید رضا سید جوادین- برنامه ریزی نیروی انسانی-1394
• دکتر اسفندیار سعادت- مدیریت منابع انسانی-1391
• گری دسلر-مبانی مدیریت منابع انسانی-ترجمه دکتر علی پارساییان و دکتر سید محمد اعرابی-1394
• مبانی رفتار سازمانی-استیفن رابینز- ترجمه دکتر علی پارساییان و دکتر سید محمد اعرابی-1392
• سیستم اطلاعات منابع انسانی- تهیه و طراحی: اسماعیل هاشمی فر

آرشیو مقالات منابع انسانی (کلیک کنید)

آرشیو مقالات کسب و کار (کلیک کنید)

برای دیدن راهنمای سایت (کلیک کنید)

برای اشتراک گذاری این صفحه کلیک کنید:  واتس‌اپ  | تلگرام

برای دریافت راهنمای در واتس‌اپ (کلیک کنید) 09164052373